Hargeysa (Geeska Afrika)- Waa qaybtii labaad ee qormadii ay faafisay shabakadda Al-Jazeera, Geeska Afrikana afsoomaali u rogay si uu akhristayaasha uga dhigo wacyi-gelin iyo in la fahmo cudurka Alzheimer ka.
Hababka lagu yarayn karo khatarta ah in qofka uu cudurkani ku dhaco:
– Waa in ilmaha la baro waxbarashada rasmiga. Dhammaan daraasadaha lagu sameeyey cudurkani waxa ay muujinayaan in qofka waxbarashada rasmiga ah leh uu cudurkani ku yar yahay.
– Waa in qofku ku dadaalo in uu ka shaqeeyo shaqo xiise gelinaysa oo aanu niyad jab ku shaqayn.
– Waa in qofku uu yeesho galangal bulsho, oo aanu noqon gooni joogaan bulshada dhex gelin.
– Waa in qofku sameeyo ficillada, hal-xidhaalayaasha iyo ciyaaraha maskaxda ka shaqaysiiya, waayo maskaxda oo aad u shaaysaa waxa ay ka hortag fiican u tahay cudurka Alzheimer ku dhicin.
– Gerd Kemperman oo ah baresare oo cimibaadhe ka ah xarunta cudurranada neerfaha ee dalka Jarmalka, ayaa waraysi uu siiyey wargeyska caanka ah ee Deutsche Welle waxa uu ku sheegay in dhaqdhaqaaqa iyo jimicsiga jidhka oo qofku uu da’ yaraan ku bilaabaa ay aad uga waxtar badan yihiin jimicsiga qofku uu sameeyo marka xaaladda caafimaad ee maskaxdiisu hoos u dhacdo.
– Waxaa jira cuntooyin jidhka ka caawiya ka hortagga asaasaqa iyo isku-daadashada maskaxda, waxa aanay si gaar ah dhakhaatiirtu farta ugu fiiqeen muhiimadda ay leedahay asiidhka duxeed ee Omega3 oo aalaaba laga helo kalluunka, waxa aanay sheegeen in ay cudurka Alzheimer u noqon karto ka hortag fiican.
– Kalastaroolka oo dhiigga ku badata ayaa ka mid ah sababaha keena Alzheimer ka.
– Waxa ay cilmibaadhisaha caafimaadku caddeeyeen in maadadda Stigmasterol ee cuntooyinka qaar laga helaa ay ka mid tahay waxyaabaha sida fiican loogaga hortegi karo cudurka Alzheimer. Sida ay saynisyahannadu caddeeyeenna cuntooyinka maaddadda Stigmasterol laga helo waxaa ka mid ah khudradaha ay ka mid yihiin Badingaaka, Afakaadhada, iyo sidoo kale cuntooyinka ay ka mid yihiin, qamandiga, heedda iyo fuulka.
Dadkii caan dunida ka ahaa ee uu cudurkani ku dhacay:
In kasta oo cudurka iyo caafimaadkaba loo siman yahay, waxa ay qormadani si gaar ah u tilmaamtay laba hoggaamiye oo uu cudurkani ku dhacay:
– Ronald Reagen waxa uu ahaa madaxweynihii 40 naad ee dalka Maraykanka, waxa aau talada hayey siddeed sano oo u dhexeeyey 1981kii illaa1989kii, xilkaas oo laba jeer loo doortay. Reagan intii aanu siyaasadda gelin waxa uu ahaa jilaa caan ah oo ka tirsan shirkadda filimada samaysaee Hollywood. Reagan oo noolaa intii u dhexeysay 1911-kii illaa 2004tii waxa uuu dhintay cudurka Alzheimer, oo ay dadka qaar ku doodaan in uu qabay xitaa muddooyinkii dambe ee intii uu mdaxweynaha ahaa.
– Margaret Thatcher oo ah dadkii dhashay sannadkii 1925kii,waxa ay raysalwasaare ka noqotay dalka Ingiriiska oo ay taladiisa haysay11 sano oo u dhexeeyey 1979kii illaa 1990kii.
Thatcher waxa ay ahayd haweenaydii abid ugu horreysay ee xilkaas sare ka gaadhay talada dalka Ingiriiska. Margaret Thatcher oo ahayd gabadh cod kar ah aadna u dadaal badan dhinaca siyaasadda ayaa xilligeedii lagu naanaysi jiray, ‘Haweenayda birta ah’
Digniin:
Waxa ay khubarada caafimaadku sheegayaan in qof kasta rag iyo dumarba, si uu uga hortago cudurkan aan dawada lahayn ee Alzheimer looga baahan yahay in da’ hore uu ku sii bilaabo nidaam cunto qaadasho oo caafimaad qaba una fiican maskaxda. Sidoo kale waxa ay ka digeen in qofku isku badiyo cunista hilibka oo beddelkiisana uu cuno khudradaha iyo weliba in aanu u daymo la’aan kalluunka gaar ahaan noociisa Solomon ka loo yaqaanno.
