Washington (Geeska) – Micheal Rubin oo ah Khabiir diblumaasiyadeed oo Maraykan ah, ayaa War-bixin dheer ka qoray socdaalka uu Madaxweynaha Somaliland Muuse Biixi Cabdi ku jooga magaalada Washington DC ee dalka Maraykanka.
Micheal Rubin oo War-bixintiisa Ciwaan uga dhigay su’aal ah ‘In Madaxweynaha Somaliland uu ku guulaysan karo Ujeeddada uu u Tagay Washington DC’, ayaa ku bilaabay sidan:- Booqashada Muuse Biixi Cabdi oo ah tii ugu horreysay ee uu ku tago Maraykanka isagoo Madaxweynaha Somaliland ah, wuxuu diiradda ku saarayaa ictiraaf-raadinta dawladda aan la aqoonsan ee Somaliland.
Ma jiro waddan Maanta si rasmi ah u aqoonsan Somaliland, inkasta oo qaddiyaddiisa gooni-isu-taagga ahi tahay mid xooggan. Somaliland oo ah Maxmiyad hore oo Ingiriis ah, waxay leedahay xuduud caalami ah oo la aqoonsan yahay oo la dejiyay in ka badan qarni ka hor. Sannadkii 1960-kii, waxa ay si kooban u hanatay madax-bannaani- dhammaan shantii xubnood ee Golaha Ammaanka ee Qaramada Midoobay ayaa wakhtigaas aqoonsaday. Si kastaba ha ahaatee, shan maalmood ka dib, hoggaankeedu wuxuu doortay inuu ku biiro midawgii Talyaaniga ee Soomaaliya si uu u sameeyo wixii noqday Jamhuuriyaddii Soomaaliya. Waxa uu ahaa ku biirid aan lagu farxin, oo isu rogay dil markii kaligii Taliyihii Siyaad Barre bilaabay ololihii xasuuqa ee ka dhanka ahaa beesha Isaaq. Reer Somaliland way la dagaalameen, 1991kii, markii ay Soomaaliya inteeda kale burburtay, Siyaad Barrena qaxay, waxay ku dhawaaqeen madaxbannaanidooda. Somaliland waxa ay isku maamulaysay si dimuqraadi ah ilaa iyo hadda waxay ku taagan tahay nabadgalyo, iyadoo weerarrada argagixsada ay yihiin kuwo toddobaad walba Muqdisho ka dhaca, haddana weerarkii ugu dambeeyay ee argagixisanimo ee Somaliland waxa uu ahaa ku dhawaad ??15 sano ka hor.
Somaliland waa nabad ooReer galbeedku ilaalila’aan bay ku socdaan, laakiin Dad badan oo Soomaali ah oo aan waxba ka qarsoonayn ayaa ku hammiya inay dib u midoobaan Soomaaliya, balse Somaliland ayaa hadda ka go’day Soomaaliya inteeda kale muddo ka badan intii ay weligeed ka mid ahayd.
Biixi ayaa safarkiisa ku bilaabay khudbad uu ka jeediyay xarunta Heritage Foundation. Madaxa hay’adda cilmi-baadhista ee Kevin Roberts ayaa si Caddaan ah ugu baaqay in Somaliland la ictiraafo. Waxaanu Madaxweyne Biixi hadalkiisa daba dhigay mid khuseeya Somaliland.
Biixi waxa kale oo uu la kulmay Molly Phee, oo ah kaaliyaha xoghayaha arrimaha dibedda Maraykanka u qaabilsan Afrika.
Qoraal uu ku soo qoray bartiisa twitter-ka, waxaanu ku yidhi, “Waxaan ku soo dhawaynay fursadda aan maanta kula kulmay Madaxweyne Muuse Biixi, waxaanan ka wada hadalnay xoojinta xidhiidhka uu Maraykanku la leeyahay Somaliland iyada oo la raacayo qaab-dhismeedka Soomaaliya keliya ee siyaasadda.”
Hadalladeedu waa kuwo kulul, laakiin Somaliland iyo dadka reer Somaliland ee ictiraafka u hanqal taagaya midkoodna maaha inay u fasirtaan inay muujinayso in siyaasadda Maraykanka ee gobolka aanay waxba iska beddeli doonin.
Kurdiyiinta:-
Waxaan bilaabay in aan ka shaqeeyo arrimaha Kurdida 1999-kii.
Barham Salih oo maanta ah Madaxweynaha Ciraaq, wuxuu ahaa wakhtigaas wakiilka Midowga Patriotic Kurdistan, wuxuuna xafiis yar ku lahaa Capitol Hill. Barham, sida Wakiilka Somaliland ee Washington Bashir Goth—waxa uu ahaa indheer-garad iyo shakhsiyad cajiib ah.
Waxa uu fahmay badi siyaasad-dejiyeyaasha Maraykanku inay si yar u danaynayeen siyaasadda gudaha ee Kurdiyiinta, sidaas awgeedna waxa uu diiradda saaray arrimaha waaweyn ee caddaaladda, xorriyadda, iyo dimuqraadiyadda. Intuu saaxiib la noqday shaqaalaha Congress-ka, saraakiisha Waaxda Arrimaha Dibedda, saxafiyiinta iyo mufakiriinta, wuxuu ku dhibtooday, inuu kulamo heersare ah ka helo Wasaaradda Arrimaha Dibadda ama Aqalka Cad. Markii 20 sano ka hor, hogaamiyaha Xisbiga Dimuqraadiga Kurdistan Masoud Barzani iyo Nechirvan oo uu adeer u yahay ay booqdeen Washington, Masoud wuxuu muujiyey cadho yar markii Wasaaradda Arrimaha Dibaddu ay diideen In Dulles Airport ay ka soo dageen ula dhaqmaan sida dad muhiim ah.
Booqashadaydii ugu horeysay ee Kurdistan/Ciraaq waxay ahayd Sebtembar 2000, markaasoo aan ku biiray kulliyadda Jaamacadda Sulaimani. Waqtigaas, waxaan ka mid ahaa saddex qof oo aan Kurdish ahayn oo Maraykan ah oo ku nool gobolka. Wasaaradda arrimaha dibadda Mareykanka waxay ahayd mid aan is-hortaagi karin, inkastoo caqli-galnimada istiraatiijiyadeed ee xidhiidh dhow ee Kurdiyiinta. Markii aan iska diiwaan geliyay safaaradda Mareykanka ee Ankara ka hor inta aanan u gudbin Kurdistan Ciraaq, diblumaasi is-hoosaysiin ah ayaa i bartay sida ay u aragto in Mareykanku uu igu dacweyn karo jebinta cunaqabateynta Mareykanka ee Ciraaq. Waxaan la hadlay qareeno waxaanan fahmay nuxurka: Sababtoo ah Kurdiyiintu ma ayna shaabadeynin baasaboorkeyga, mana aanan ku bixinin doolarka Mareykanka Ciraaq, ma jebin cunaqabateynta. Saddex sano gudahood, xaaladuhu way isbeddeli doonaan oo Maraykanku wuxuu ku bixin doonaa balaayiin doolar gobolka.
Aan ku noqdo Safarka Madaxweyne Muuse Biixi.
In Maraykanku maanta aqoonsado hal Soomaali ah wax qarsoon maaha. In kaaliyaha xoghaye aan ahayn sarkaal iyo ku-xigeen la kulmay Biixi, hase yeeshee, waxay muujinaysaa muhiimadda uu Maraykanku hadda u hayo Somaliland.
Sidoo kale siyaasad “Hal Soomaali ah” ma diidayso xidhiidhka Maraykanku, tusaale ahaan, waxa uu leeyahay siyaasad “Hal Shiine ah” laakiin waxa uu weli safaarad ku leeyahay Taiwan. Sidoo kale, ballanqaadka Mareykanka ee midnimada Ciraaq kama joojinayo Qunsuliyadda Mareykanka ee Erbil inay u shaqeyso sidii safaarad dhab ah.
Guusha dhabta ah ee booqashada Biixi waxa laga yaabaa inay tahay dareenka Congress-ka ee safarkiisu ka dhashay. Waxa uu Somaliland khariiradda u saaray dhawr iyo toban xildhibaan oo qaar badan oo ka mid ah uu la kulmi doono safarkiisa hadda.
Muhiimad ahaan, waxa uu ka helay saaxiibo ku filan dhammaan dhinacyada siyaasadda, oo ah arrin naadir ku ah maanta Washington, dacwadda uu Somaliland u soo bandhigi karaana waa caddahay.
Pentagon-ka, ama Aqalka Cad ee Maraykanku, si kasta oo ay Muqdisho u kharash garayso, ma qarin karaan xaqiiqada dhabta ah ee ka jirta Soomaaliya maanta, mana sheegi karaan sababta ay Somaliland u qaban karto doorashooyin hal qof iyo hal cod ah oo soo noqnoqday, halka ay siyaasiyiinta Muqdisho aanay weligood ku guulaysan dhaqaalaha Maraykanka ee ay dalbadaan.
Maraykanku ma aqoonsan doonaa Somaliland inta lagu jiro safarka Biixi?
Maya, laakiin waxa isa soo taraya Mudnaanta qadiyadda Somaliland iyo Cadaaladdeeda.
Labo la-taliye oo hore uga tirsanaan jiray amniga qaranka ayaa muujiyay taageerada ay gobolka u hayaan, sidoo kale saddex ka mid ahaa Xoghayeyaashii hore ee Maraykanka ayaa sidaas oo kale muujiyey.
Marka si fudud loo dhigo, booqashada Madaxweyne Biixi ee Washington DC waa horumar istiraatiiji ah. Siyaasadda Maraykankuna inkasta oo ay gaabis tahay in la beddelo, haddana way isbeddeli doontaa. In la aqoonsado madax-banaanida Somalilandna waa lama huraan.
Geeska.net/Hargeisa Office
