Jawiga noocaas ah, waxa I la soo gudboonaatay xaalad adag, oo ay tahay in aan laba uun midkood yeelo – in aan iska aamuso, iyo in aan ka hadlo sida aan u arko mawqif ka Siyaad Barre. Sidaas darted, waxan go’aansaday in aan badheedho sababaha soo socda awgood:
1. In aan afka xidho waxay ka dhignaan lahayd, taageero aan u muujinaayo siyaasadaha Soomaaliya ee ku dhisan qab ka bilaash ka ah, iyo wixii natiijooyin ah ee ka dhalan kara ba. Sidoo kale, aamus kaasu wuxu taageero u noqon lahaa kooxaha dib-u-socod ka ah ee Soomaaliya dhexdeeda.
2. In aanan Siyaad Barre u jawaabin waxay ka dhignaan lahayd, in wax kasta oo hadda ka dib ay wadamada hanti-wadaagga ahi ku caawiyaan Itoobiya, si kasta oo taageeradaasu u yartahay ba, in uu Siyaad Barre ku tilmaamo khiyaamo dhabar-jabin ah.
3. Duruufta noocaas oo kale ahi, Jamhuuriyadda Yaman xaalad caynkee ah bay galin lahayd hadii ay Itoobiya ku taageeraan taangiyo, gaadiid iyo madaafiic, oo la gu daabulo maraakiibta Soofiyeed ka?
Intaas waxa dheeraa, in aanu Siyaad Barre ku gaabsanin meel-ka-dhacyada uun, wuxu se isku dayay mar dhexe in uu fariin hanjabaad ah gudbiyo, waxaanu yidhi – qof na ma sheegi karo arimahan oo dhami waxa ay I na gayaysiin karaan. Sababahaas awgood baan u dhiibtay badheedhahayga. Waxan sharaxay in aanu Siyaad Barre aaminsanayn in Itoobiya uu kacaan dhab ahi ka curtay, iyo dhacdooyinkii 3dii Febraayo in ay dareenka noocaas ah jawaab-celin u yihiin, iyo in uu Mingisto kacaanyahan dhab ah yahay. Waan sii waday hadalka aniga oo idhi – anaku waxan qabnaa in waxa Itoobiya haatan ka socdaa uu yahay kacaan dhab ah, in dhacdadii 3dii Febraayo ay ahayd marxaladii is bedel ka, iyo in Mingisto uu yahay hogaamiye kacaanyahan ah, oo ku hawlan is bedel baaxad leh. Waxan si qayaxan u cadeeyay, in ayna suurtagal ahayn in aanu mawqif ka Siyaad Barre si na ba u ayidno. Waxan sheegay in mawqif ka Siyaad Barre uu halis ku yahay kacaan ka Soomaaliya, Itoobiya midka ka curtay na halis galiyay, isla markaana uu Jamhuuriyadda Yaman xaalad qalafsan galin doono. Sidoo kale, waxan carab ka ku adkeeyay in mawqif ka Siyaad Barre uu u faaiidaynaayo kooxaha Soomaaliya dhexdeeda ee dib-u-socod ka ah, iyo dadaal kooda ay ka ga hor jeedaan hanti-wadaagga, Soomaaliya na u gu jiidayaan dhinaca Sucuudiga, iyo isticmaarka caalamiga ah. Waxan tilmaamay in mawqif ka noocan oo kale ahi uu xumaynaayo xidhiidhka ay Soomaaliya la leedahay wadamada hanti-wadaagga ah, aakhir ka na uu keenaayo kacaanka Soomaaliya oo fashilma.
Aniga oo doonaaya in aan dareensiiyo masuuliyaddooda taariikhi ga ah, waxan u gacan-haadiyay Siyaad Barre iyo waftiga Soomaalida ah dhamaantood. Waxan idhi – ma u malaynayo in arimahani ay dagaal Itoobiya iyo Soomaaliya dhex mara sababi karaan, , laakiin waan warwarsanahay marba hadii aan ogahay halista dagaalku leeyahay. Ma rumaysni in ay jiraan dad sabab u noqon kara in ay umaduhu dagaalamaan. Ka dib markii aan sidaas cadaan ka ah u hadlay, Siyaad Barre ayaa kolkiiba hadalkii u baxay, in aanu abidkiis dagaal doonin na wuu sheegay. Kacaanyahan ahaan iyo hanti-wadaag ahaan jidkaas anigu ma doorteen, hadii se wadamada hanti-wadaagga ahi ay Soomaaliya ka goosanayaan, waa arin iyaka u taala – ayuu yidhi. Hadda waxan door bidi lahaa, in aan cadaadis badan uun Siyaad Barre saaro, laakiin Mingisto kulan kaas ma ku soo marti qaadeen. Halkaas kolkii ay maraysay. waxan sheegay in aan ayidsanahay kulan madaxeedkan (Mingisto iyo Siyaad) ay isugu yimaadeen, laakiin waxba ma ka odhanin hadaladii meel-ka-dhacca ahaa ee Siyaad Barre uu Mingisto ka yidhi.
Waxan sheegay in Kuuba ay na doonaynin in xidhiidhka ay ka goosato kacaanka Soomaaliya, taas badal keeda na, aanu taageernay ba. Shirkii na gabi ahaan ba wuxu ku soo dhamaaday natiijo la’aan.
Imika hadii aynu taageerno Itoobiya, Siyaad Barre xaq u ma laha in uu khiyaamo i na gu eedeeyo. Si cad baan u gu sheegay in Itoobiya uu ka socdo kacaan dhab ahi, sidaas darted na, loo baahanyahay in aanu taageerno. Si kastaba, waxan dareemay in uu Siyaad Barre tabashooyin ka sheeganaayo dhinaca Soofiyeed ka. Wuxu ka cadhaysnaa shidaal ay u gu balan qaadeen marar badan oo ka soo daahay, iyo in aanay u soo dirin qalab dayac tir iyo cagafcagafyo ay ka sugaayeen. Ambaasatoorkii Soofiyeed ka oo shirka joogay ayaa arintaas tafsiir ka bixiyay, wuxuu na sheegay in sababtu ay tahay Soomaalida oo marar badan waxa ay doonayaan wax ka badalay, taasu na ay dib u dhac wayn keentay. Intaas wuxu raaciyay, in nasiib daro ay dhacday, oo markab kii shidaal ka Soomaaliya u soo siday uu dhexda ku degay. Markii aan siyaad Barre warkaas u sheegay, wuxu ii gu jawaabay in Soofiyeed ku ay beenaalayaal yihiin. Wuxu sheegay in qaladku aanu ka soconin dhinaca Xafiiska Siyaasadda ee Soofiyeed ka, laakiin ay kharbudaad wadaan qaar dhinaca hoose ee maamul ka joogaa. Sida oo kale, cadhada iyo cambaaraynta Siyaad Barre ee Soofiyeed ku marar kale na way soo baxday. Wuxu sheegay in wadankiisa ay biyo yaraani ka jirto, xoolaha, gaar ahaan l’o du ay dhimanayso,. Xiligii muusku bislaan lahaa na ay dib u dahcday. Wuxu sheegay in waxaas oo dhan na sababtoodu ay tahay, mishiinadii biyaha soo saaraayay ee Soofiyeed ku ay bixiyeen oo shaqayn waayay.
Marka la eego hab-dhaqan kaas Siyaad Barre, waxa ii muuqata halis wayn. Sidaas darted, ayaan si qayaxan kuu gu sheegay wixii ay I la tahay, oo run na ah, aniga oo aan wax ba maldihin. Waxan jecelahay in aan aragtidayda si daacad ah kuu la wadaago. Wadamada hanti-wadaagga ah dhibaato ayaa haysata. Hadii la taageero Itoobiya, waxan luminaynaa saaxiibtinimada Siyaad Barre. Hadii aan Itoobiya taageeri wayno na, kacaanka halkaas ka curtay wuu fashilmayaa. Taas weeyaan arinta u gu muhiimsan ee meesha taalaa. Waxa jiray codsiyo dhawr ah oo ku saabsan caawimo milatari – Hogaamiyaha Liibiya (Qadaafi), Mingisto iyo madaxda Koongo ayay na ka yimaadeen. Intii aanu Afrika joognay, waxan Moosko u soo dirnay Mr Carlos Rafael Rodriguez (Madaxwayne ku xigaha Kuuba) si uu u la soo xaajoodo jaalayaashayada Soofiyeedka, iyo dhinaca Hafaana si uu u la soo tashado hogaanka Kuuba intooda kale. Si aynu u helno xal ka u gu wacan, waa in aan arintan si gun dheer oo dagan u ga fikirno, maan ka na ku hayno xaaladda guud ahaaneed ee wadamada hanti-wadaagga ah. Intaas oo dhan se waxa ka mudani waa in aan Mingisto wax u qabano. Anaku hadadan ba waxan wadnaa qorshe aan Itoobiya u gu daabulayno hub bakhaaraddayada iska yaalay, gaar ahaan hubka fudud ee gacanta oo ay sameeyeen Faransiis ka, Jeegga iyo Biljam ku. Waxa loo baahanyahay in la hubeeyo maleesiyooyin tiradoodu gaadhayso 45000. Hadda waxan diraynaa khubaro military oo maleesiyadaas ku carbiya isticmaalka hubka. Itoobiya waxa jooga dad badan oo ciidanimada ku haboon. Waa in aan carbino ciidamadaas.
Geesta kale, dhinaca Ereteriya waxa ka jira xaalad qalafsan. Dhaqdhaqaaqa xoraynta laftooda qaar baa horusocod ah, laakiin waxay ciyaarayaan door dib-u-socodnimo. Jabhadahaas Ereteriya ee gooni-u-goosi ga ah waxa taageera wadamada Suudaan, Sucuudiga iyo Masar. Ciidan fiican iyo dhaqan ciidan ba Itoobiya waa leedahay, waxay se u baahanyihiin wakhti ay ciidamadooda ku diyaariyaan. Mingisto wuxu na waydiistay macalimiin ilaa 100 gaadhaaya, oo maleesiyooyin ka u carbiya, hadda se wuxu na waydiiyay ilaa 150 khubaro ah oo ka caawiya sidii ay qaybaha ka la duwan ee ciidamada rigli ga ah u dhisi lahaayeen. Hadadan ba waxa halkaas na ga jooga khubaro la taliyayaal ah. Itoobiya way leedahay dad iyo duunyo ku filan si ay ciidan u dhisato. Maalmahan dambe waxa jiray warar la isla dhex maraayay oo sheegaaya in xoogaga dib-u-socod ka ahi ay laba bilood gudahood Asmara gacanta ku dhigayaan. Kacaanka Itoobiya ka jiraa se waa mid muhiimad aad u wayn leh.
Dhamad…
M Haaruun – mbiixi@gmail.com
