Hargeysa (Geeska)-Guddoomiyaha Xisbiga Waddani Xildhibaan Cabdiqaadir Ismaaciil Jirde, ayaa ka hadlay xaalada uu dalku ku sugan yahay, sida Abaaraha, Doorashada, loolanka Xisbiyada, gacan ka hadalkii lagula kacay qaar ka mid ah Masuuliyiinta Xisbiga Wadani, Miisaaniyadda loo soo gudbiyey Wakiilada, kala duwaanasha awoodaha xilkiisa iyo xilka Hogaamiye ee Xirsi, Shirkii Golaha dhexe ee Xisbiga, Garabkii Axmed Muumin Seed iyo xidhiidhka xumaaday ee saxaafadda iyo xukuumadda Madaxweyne Siilaanyo.
Xildhibaan Jirde oo isagoo jooga dalka Ingiriiska waraysi gaar ah uu la yeeshay telefishanka HCTV, wuxuu war beenaad ku tilmaamay kulanka la weriyay inuu Cabdiraxmaan-Cirro magaalada Nayrobi kula yeeshay madax ka tirsan dawladda Somaliya.
Isagoo ka hadlaya xaaladda dalka iyo abaaraha jira, wuxuu yidhi “Dalka abaaro baahsan oo inta ay Barri ka soo bilawdeen oo Barri ku raageen Galbeedna u gudbay ayaa jira, maanta xoolo daaye,dadkii baa loo baqanayaa, sidii loo badbaadin lahaa, waxa taas ku soo biirtay Xoolihii Sucuudiga loo dhoofin jiray oo iyana imika hakad galay, waxa kale oo taas ku soo biirtay sicir barar, maceeshada, marka walaahi dadka dhibaato weyn baa haysa, waana dalka oo dhan.”
Mar wax laga weydiiyey xilka Guddoomiye ee isaga loo doortay iyo xilka Hogaamiye ee Xirsi loo doortay faraqa u dhexeeya ayaa yidhi “Guddoomiyaha ku meel gaadhka aha waxa loogu talagay marka Doorashadu dhacdo ee Xisbigu guulaysto inuu Guddoomiyihii rasmiga ahaa noqdo, oo isagu la wareego xilka, Xirsi oo madaxdii Isbahaysigana ka mid ah waxa loo magacaabay xilka Hogaamiyaha, oo Hogaamiyuhu waa inuu Xisbiga dardar galiyo, inuu dad u raadiyo, inuu xoolo u raadiyo, inuu Guddoomiyaha Ololaha noqdo, oo uu kaabo hawshii Guddoomiyaha, marka waa laba hawlood oo is kaabaya, xidhiidh wanaagsana waanu wada leenahay imikana waanu wada shaqeeynaa, wada shaqeeyn wanaagsan baa naga dhexeeysa”.
Xildhibaan Cabdiqaadir Jirde mar wax laga weydiinayay labadan xilal mid waliba awoodaha uu kala leeyihiin ayaa yidhi “Haa way kala leeyihiin, oo halkan waxa ku haya xeerkii Xisbiga, qodobka Guddoomiyaha ku meel gaadhka ah, xeerku ku yaala, Hogaamiyuhuna xeerku ku yaala, mid waliba shaqadiisa iyo waajibaadkiisa halkaas ayey ku cad yihiin,Shirkii Golaha Dhexena waa looga coddeeyey”.
Mar wax laga weydiiyo inay iman karto in isaga iyo Xirsi Xaaji Cali iskaga hor iman karaan waajibaadkooda shaqo ayaa ku jawaabay “Walaahi taas maanta uma joogno, oo hawl ka culus ayaa ina sugaysa, Xirsi Ragga hawsha hormoodka ka ah ayuu ka mid yahay, wey noo kala xaddaysan tahay, maantana maalin la isku fiirsado maaha, dagaal ayaanu ku jirnaa maanta”.
Xildhibaan Cabdiqaadir Jirde mar wax laga weydiiyey in labadii masuul ee ka tirsanaa Xisbiga Waddani ee waxyeelada loo geystay iyo cida ay u tuhunsan yihiin ayaa ku jawaabay “Raggii nabaradu ku dhaceen, nimankii ku dhufanayey waxay ugu hanjabayeen ayey ka soo baxaysay haddii aad hawshaas joojin weydaan oo aad ka hadhi weydaan Xisbiga shaqo ayaa la idinka qabanaya, qaarna telefoono ayaa loogu soo dirayba, marka wey caddahay cidaasi cida ay taageeryaal u yihiin, inagu baadilka ma xukumayno ee waxaynu xukumaynaa wixii muuqaal ah, waxa muuqata dhalinyarada waxaas sameeysay ee nimankaas hadiday ee gacanta ku geystay waa ninkii saddexaad ee loo geysto, waa dad taageerayaal u ah Xisbiga Kulmiye, Xisbigu ha soo diro ama yaanu soo dirin, laakiin loolankaas labada Xisbi ka dhexeeya ayaa sababay, waana wax dhaqankeena ku cusub, dhaqankeenana kumana qurux badana in Axsaabtu cunfi isku isticmaasho, kuma qurux badna in laalush la isku isticmaalo, oo la yidhaahdo lacag baa la idin siinayaa ee Xisbiga ka soo baxa, waana wax inagu cusub, waxaana rajaynaynaa in Madaxda Xisbiga Kulmiye arintaas ka hor tagto, intay goori goor tahay oo aanay sii fogaan”.
Mar wax kaga weydiiyey in laga yaabo in aanu Kulmiye arintan ka dambayn ayaa yidhi “Waxaanu jecel nahay inay mawqifkooda ka caddeeyaan, inay talaabo ka qaadan inay Booliska la shaqeeyaan, inay yidhaahdaan Xisbigayga arintaa aad ku sheegaysaan noo keena anaga,oo hormoodba ka noqdaan arintaas ka hor tageeda, ee anagu ma lihin kaga xantaysta Xisbiga, waxaanu leenahay haddii arintaasi sii fido cid walba wey u daran tahay, Doorashada ayey inaga xumanaysaa, dalka ayey khal-khal inaga galinaysaa, Dimuqraadiyadeena ayey wax u dhimaysa, dhacdooyinka caynkaas ah”.
Xildhibaan Cabdiqaadir Jirde mar wax laga weydiiyey kulanka la sheegay in Cabdiraxmaan Cirro Nayrobi kula yeeshay Raysal-wasaaraha Somaliya ayaa ku jawaabay “Waynu ognahay oo waa kuwii Madaxda Xisbigu tagay Nayrobi, waxayna u tageen in arimaha abaaraha gurmad ka galaan, oo hawl ay Xukuumaddu ka gaabisay inay soo qabtaan, intii Xisbiga ugu cuslayd ayaa tagtay, qudhaydu inaan tago ayey ahayd laakiin halkan ayaan ku mashquulay, laakiin waxa jira warar aan jirin oo lagu shaqeeysto maanta, haddii aad joornaalka gasho waxaa uu leeyagay Website, waxaad arkaysa in wax khiyaali inay tahay, iyo waliba qaabka ay u qoran tahay, Musharuxu wuxuu raadinayaa midnimo Soomaaliyeed iyadoo Doorashadaba la gaadhin, Doorashadiina waa barito, marka ninka xitaa qoraya warka khiyaaliga ah wax macquula ayuu ka dhigi lahaa, oo marka Doorashada aanu galno, marka aanu xukunka qabano iyo, Doorashada ka hor buu yidhi, taas ayaa ku tusaysa in aanu nin xogogaal ah ahayn, waana war khiyaaliya, caalamkana waa la yaqaana oo aad bay ugu badan tahay, kadaba tag bay leedahay, oo Joornaalka in aan lagaga hadhin, dal buu ka shaqeeya aynu daris nahay, oo xidhiidh wanaagsan aynu leenahay, liisan buu haysta, marka isaga laftiisa in lagu daba galo ayaa loo baahan yahay”.
Mar wax laga weydiiyey in Dastuurka Somaliland ay ku qoran tahay in Siyaasiga Somaliland aanu la shiri Karin Siyaasi Somaliya ayaa yidhi “Maya kuma qorna ee cidda lala shirayaa waa inay ahaata cid la og yahay, oo Wasiiraddu marka ay iskugu yimadeen shirarka Dibadda wey wada hadlayaan, Hay’addaha Caalamiga ah marka shirarkooda la joogo waa la wada hadlayaa, anigu mar baan ahaa Guddoomiye ku xigeenka Hay’adda Miino saarka shir Geneva ah ayaanu tagnay, inankii Somaliya ka socday aniga ayaa uga aqoon badnaa, Sarkaal Ciidamada ah ayaan ahaa, miinada ayaan aqaanay, waxaanu ku wada hadlay, af baanu ku wada hadlnay, ilayn mucaawimo ayaanu wada doonaynaye, waan hagaayey, waxaan lahaa “Taas dheh, aniguna tan baan odhanayaa” anaga oo labada dal ka kala socona, waxa kale oo jirtay mid aanu Geneva iskugu nimid, oo aniga oo Hay’addayda ka socday oo Wakiil ka ahaa, aniga iyo niman Xildhibaano ahi, dhinaca kalena intii aan dawlad laga dhisan Somaliya ayey ahaydoo, Ina Caydiid oo koox caynkaas ah oo ururkoodu soo dirteen iyaguna anaga ayeyba afhayeen naga dhigteen oo ay yidhaahdeen Madaama aad nooga khibrad roon tihiin, arinta miinada sidii la inooga caawin lahaa, marka marka meelahaas la iskugu yimaado waa la wada shaqeeynayaa oo dan baa la wada leeyahay, waxba dalka loo wada doonaya, mamnuucna maaha in la wada kulmo, waa la kulmayaa, aniguna Liverpool, Cali Geedi baanu makhaayad iskugu nimid wefti la socda, intii uu xilka ka dagay, maalin dhan baanu wada qadaynay, oo aanu wada sheekaysanaynay,oo danta labada umadood ka wada hadlaynay, marka macnuhu maaha waad xajiimoowaysa ama waad nijaasoobaysa, marka aad la hadasho cid, ee waxa weeye yaad ka wakiil tahay marka aad la hadlayso”.
Mar wax laga weydiiyey waxa ka jira in Golaha Wakiilada ee uu ka tirsan yahay ay ka gaabiyeen wax ka qabashada ama ansixinta Sharciyada dalka ayaa ku jawaabay “Awooda Somaliland waa saddex dhadhaar oo is taageera,waaxda fulinta, waaxda sharci dejinta iyo waaxda garsoorka, waxaad mooda in waaxdii fulintu inaay ka xoog roonatay labadii waaxood ee kale inay Barlamaankii dagaal kula jirto, oo Barlamaankii iyo Madaxweynaha Wasiiradiisi colna maaha, nabadna maaha, hawlo badan oo uu Barlamaanku qaban lahaa Waaxda Fulinta ayaa kala wareegtay, waxa kale oo jirta Xildhibaanadii oo ay kala qaybinayso oo qaar habeenkii loo yeedhayo, oo la diidayo Barlamaankii kaligii hawshiisa qabsada oo Xukuumadda la xisaabtama, in aanu soo bixin ayaa lagu dadaalaya, Barlamaankana curiyaamin noocaas ahina wey ku socotaa, imkaaniyaadkii uu Barlamaanku ku shaqeeyn lahaana uma dhama, oo hantidii waxa ka haysta Xukuumadda, miisaaniyadda yar ee Golaha la siiya ma dhaafsiisna mushahaaradka Shaqaalaha iyo mushahaaradka Xildhibaanada iyo hawsha hawl maalmeedka lagu socodsiinayo, wufuud la diro, wax ninkii uu wakiilka ka ahaa uu ku tagi karo oo imkaaniyad ahi, xafiisyo ay Xildhibaanadu yeeshaan oo nin waliba marka uu shaqada ka baxo inta uu Xafiis gaar ah fadhiisto dadkii inuu war ka helo, inuu jawaab celin ka helo, macluumad inuu ka helo, taasi ma jirto, waxaas oo dhami waxay ku xidhan tahay, imkaaniyaadkii Barlamaanku uma dhamaystirna waana laga haysta loomana ogola, marka Barlamaanku si kasta oo uu dadaalo wuxuu noqonaya Baralmaan ay wax ka dhiman yihiin shaqadiisi”.
Mar wax laga weydiiyey Barlamaanka iyo awoodaha ay ku leeyihiin Xisbiyadu wuxuu ku jawaabay “XIsbiyada wey ku jiraan, waana qasab inay ku jiraan, laakiin dareenkii Barlaamnimo markii ay Xukuumaddu ku soo dhex dhacday, oo ay kala qaybisay oo ay qaar la shirtay Habeenkii waxa lumaya dareenkii, shakiba kala galaya Xildhibaanimadii, Xildhibaanadu iyagaa dadka iska xiga, iyagaa masuuliyaddi wada saaran tahay, lama odhayo kana xumaa, iyo kana wanaagsanaa, laakiin waxa qayb weyn ka ah, inay intaasiliyaadkii aanay Xukuumaddu u sii wada danaynayn, oo aanay u madax banaanayn hantidoodii iyo waxoodii, inay hawsha ku socodsiiyaan aan loo ogolayn oo laga hayo”.
Mar wax laga weydiiyey Shirkii Golaha Dhexe iyo Axmed Muumin Seed ayaa yidhi “Waxaan aad u jeclaa inuu Axmed Muumin Seed Xisbiga ku sii jiro, ninka Xildhibaanka ah ee ku xigeenka labaad ahaa ee Faarax oo Golaha ugu mudakarsan, waa laba nin oo Xisbiga wax weyn taray, tarina lahaa, Xisbigu xeer iyo qawaanin buu leeyahay, xeerkaas iyo qawaaniinta hadaad ka leexato, waliba toban ergo ah ayaa loo diray, waa laga daba tagay, intaas oo Guddi baa la sameeyey, intaas oo yeedhmo ayaa la sameeyey, go’aankooda iyaga ayaa iska leh, balse waxaan u maleeynayaan in Xisbiga wax badan oo ku baaqday in aanu jirin,cadhadu wey dhici karta, oo ninku wax buu tirsan karaa, laakiin haddii la yidhi ninkii soo fadhiso, oo waxaaga sheego hogaanka Xisbiga ayaad ka mid tahaye kaalay waxaan u maleeynayaa in aan laga gaabin, haddii labadaas maasuul goosteen in aanay Xisbigii ku soo noqon oo la baxeen garabka toosinta, oo aan xeerka iyo dastuurka meelna aan kaga jirin Xisibgu waa miduun, waanu tabayna laakiin go’aankooda iyaga ayaa iska lahaa, anigu xogogaal baan ahaa Raggii Guddiyada dirayey ee ka daba tagayey ayaan ahaa, Raggii hawsha gacanta ku hayey ayaan ahaa, ayaan daradaas ayaa dhacday, oo sidaas ayaanay xandayn daabkii ugu soo noqo”.
Mar wax laga weydiiyey inay suurtagal tahay inay Xisbiga ku soo noqdaan wuxuu yidhi “Umalaayn maayo laakiin waa Niman Xisbigu jeclaa in aanay ka bixin”
Cabdiqaadir oo la weydiiyey sida uu u arko Miisaaniyadda Sannadka 2017 ee Wasiiradda Maaliyaddu Golaha Wakiilada hor keentay ayaa yidhi “Ishuun baan mariyey, laakiin Miisaaniyaddii hore wey ka badan tahay, oo 327-milyan weeye, laakiin waxaas oo dhami maaha waxay Dawladda dhexe soo wada saarto, qayb Miisaaniyadda Dawladdaha hoose oo dhan oo la isku geeyo weeye, qeybina waxa weeye Miisaaniyadda Dekadda Berbera, oo iyagaa u madax banaan, Barlamaanku ma faragaliyo mana xukumo, qaybi waxa weeye Deeqaha la bixiyo, marka 327-kaasi maaha inta dawladdu keligeed soo xaraysay, waxa ku jira Hay’addaha madax banaan haddii ay Dekadda tahay, haddii ay tahay Dawladdaha hoose, marka dakhligu wuu koroyaa wuu is naaxinayaa, laakiin dawladda dhexe waxay isticmaalaysa intaas maaha wey ka yar tahay,Miisaaniyaduna had iyo jeer odoros bay ku xidhan tahay, oo waa la odorosaa oo maxaa inoo soo baxay saddexdii bilood ee ugu dambeeyey, waxa la filayaa in intii in leeg inoo soo baxday, laakiin waxa dhici karta haddii imika xoolihii la joojiyey, oo sidaas isku taagaan in Miisaaniyaddu is dhinto, marka lambarku (Figures), waa sidaas laakiin ma soo wada baxdo, dabadeed farsamo ayaa la isticmaala si la iskugu filaysiiyo, dabadeed kharashaadkii dheeraadka ahaa ee aan daruuriga ahayn sida gaadiidkii cusbaa ee la iibinaayey, qalab xafiis oo la iibinayo, waxyaabaha noocaas ah ayaa la hakiyaa, laakiin ILLAAHAY waxaan ka rajaynaynaa inay dhaboowdo oo soo baxdo, laakiin arimaha jira maanta awgeed aad bay u adkaanaysa inay soo baxdo”.
Cabdiqaadir Jirde, wuxuu sheegay in xukuumadda Madaxweyne Siilaanyo u muuqato inay dagaal kula jirto saxaafadda, waxaanu yidhi “Somaliland waxay kale oo dhinaca kale dheer tahay, ku dhisan tahay isku tanaasulay iyo is dhagaysi, iyo wada hadal is muquunin ma jirto, laakiin waxaad mooda Saxaafadda sidii dawladdihii hore u dhaqi jireen in dawladdani si ka duwan ay u dhaqdo waa dawladda u badan inta Jariiradood ee la xidhay waad og tahay, inta Wariye ee la xidhay waad og tahay, inta Wariye ee gacanta la saaray waad og tahay, waa dawladdii ugu dulqaadka yar dawladdan maanta joogta
Saxafiyiinta,Saxafiyiintuna way dareemaan, haddii dadka la cabudhiyana waxa imanaya waad garanaysaa, dadku inuu xoriyadiisa sheegto, inuu la hadlo in laga ilaaliyo wixii qaranka duminaya, laakiin se qofka loo ogolaado fikirkiisa adigoon ku raacsanayn inuu xaq u yeesho inuu cabiro, laakiin waxa muuqata maanta sidii dawladdihii ama dawladdii ALLE ha u naxariista ina Cigaal ama tii Ina Rayaale, sidii ay Saxaafadda ugu dulqaadan jirtay uguna adkaysan jirtay in aanay qoladani ugu dulqaadan”.
Isagoo hadalka sii wata kana hadlaya saxaafadda wuxuu yidhi “Saxaafadda lafteedu eed wey leedahay, oo mararka qaar Tababarkii ma jiro,oo Saxaafaddu waa mihnad u baahan khibrad, tababar iyo aqoon, laakiin waa la isku dulqaadan jiray, anigu markaan xilka hayey maalin walba sidaas baa TV-ga la iga maagi jiray, laakiin intaan cid kiis ka qoray maan odhan ha la soo xidho iyo waan dacweynayaa. Wasiirka Macdanta iyo Tamartu waa kii Jornaal dacweeyey, Joornaalkii waa tii la xidhay, Safiikan Imaaradka noo jooga [Baashe Cawil] isagu laftiisu Joornaal buu dacweeyey, Wasiiraddii baa Joornaaladii dacweynaya, waar halkaas ha ina gaadhsiina ma mudna nin joornaal kaa qoray oo aad beenin karto barito oo aad waliba u haysato Saxaafad kale oo la mid ah oo la tartamaysa isaga oo rayigaagii iyo fikirkaagii ka beenayn karto inaad xidho, joornaalkii ka xidho, risiq maanac noqoto, oo xukunka lagu kala aargoosto, waxaad meesha u timid maaha, masuuliyad baa ku saaran, ka dulqaadka laga doonayo waa adiga”.
Dhinaca kale wuxuu Guddoomiyaha Xisbiga Waddani Xildhibaan Cabdiqaadir Jirde oo sheegay in haddii uu Xisbiga Waddani ku guulaysto taladda dalka, inay ilaalin doonaan haddii ALLE idmo xaqa iyo xuquuqda Saxaafadda, waxa kale oo uu ka jawaabay su’aalo ku saabsan xaalada Dalka,
Siyaasada,Doorashooyinka iyo arimaha kale oo dadweynuhu weydiiyeen.
Xildhibaan Cabdiqaadir Jirde ayaa mar uu ka hadlaayey wada hadalada Somaliland iyo Khatumo ayaa yidhi “ILLAAHAY mahadii weeye haddii wax-garadkii Khaatumo ku soo dhiiraday inuu Somaliland la hadlo, waana in marka hore wax walba loo fududeeya, wada hadalna maaha maanta waxaas baanu u jeednay oo la isku riix riixo waa dariiqi waxa lagu heshiinaya waa wax dambe,waa kulamadii kowaad ee qodxaha laga sii guraayey, durba in muran la galiyo oo la yidhaahdo sidaas umaanu jeedin iyana sidaas umay jeedin maaha, oo waxay ahayd in sidaas Saxaafadda loogu lafa gurin,labada geesood waxaad mooda canaan ka yaab in iyo inay is difaacid ku jiraan, waxaanu leenahay xilka weyni Somaliland buu saaran yahay, aad baanu u bogaadinaya Ragga reer khaatumo ee Cali Khaliif ka mid ka yahay, oo uu ka mid yahay Cali Ciise Cabdi, ee arintaas ku dhiiraday, iyadoo waxa dhacay aanu ognahay.”
