Geeridu waa xaq waana mid ina sugaysa dhammaanteenba inkasta oo saacadda la qaban doono qof ogi aanu jirin. Haddana waa wax aynu wada filayno oo qof diidani aanu jirin.
Maalin kasta mid inaga mid ahaa ayaa tegaya oo aynu habaaska iyo ciidda ku soo rognaa. Hal-doorkii bulshada ee magaca iyo milgaha dhexdeena ku lahaa ayaynu cidla kaga soo dhaqaaqnaa oo aynu iilka ku adkaynaa.
Inkasta oo maalinta aynu maqalno hebel baa dhintay aynu wada naxno, haddana waa dareen inteena badan subaxda dambe aynaan lasoo toosin oo inaga ba’a oo aynu muddo yar dabadeedba iska ilowno.
Geeriduse waa arrin u baahan kol walba in aynu maankeena ku hayno. Waxay ahayd in aynu isweydiino meesha aynu hayaanka u nahay ee aynu geediga ku furayno. May ahayn in aynu isku hawlno adduunyadan dhibta ah ee rafaadka ah. Waxay ahayd in aynu nafta ugu sheekayno oo aynu u hambaasno una riyaaqno nolosha dhabta ah ee raasamaalka leh.
Waxay ahayd in aynu ku werwerno kuna darsano qorshe-hawleedkeena oo aynu mar walba xasuusano geerida.
Habeenimadii salaasadii ee taariikhda islaamku ahayd 20-kii bishii rabiicul-awal sanadka 1434-ka oo ku beegan 21-kii bishii kowaad sanadka miilaadiga 2014-ka. Waxa si’heer qaran ah xabaalaha degaanka Toon ee magaalada Hargaysa u dhaw loogu aasay illaahay qabriga haw nuuree Sheekhii haybadda weynaa ee ilayska u siday Culimada Qaadiriyada ah ee Soomaalida. Allow kuu naxariiso waa Sh.Axmed Cali-weerar Maxamed Sharma’arke. Waxaanu Sheekhu ku geeriyooday habeenimadii Axaddii ee taariikhda islaamku ahayd 18-kii rabuucul-awal,Magaalomadaxda dalka Jabuuti oo dhakhtar caafimaad loo geeyey. Ugu horrayn waxaanu mahad balaadhan u diraynaa Badhasaabka Jabbuuti mudane Muumin Axmed Sheekh iyo Sarkaal ka tirsan waaxda Cashuuraha Jabbuuti mudane Yaxye Muuse Cige iyo waliba ganacsadaha weyn Axmed Aw-Siciid Geeddi oo ka qayb qaatay soo qaadistii meydka Sh.Axmed Cali-weerar.
Haddii Alle idmo waxaynu qormadeenan ku faaqidi doonaa Taariikh Nololeedkii Sh.Axmed Cali-weerar.
Aynu u kala qaadno dhawr qodob oo kala ah:
1- Barbaariddii Sh.Axmed Cali-weerar
2- Sh.Axmed Cali-weerar iyo Hooyadii Diidan X.Aadan
3- Sh.Axmed iyo Aabihii Cali-weerar
4- Haybaddii iyo Tarantii Sh.Axmed Cali-weerar
BARBAARIDII SH.AXMED CALI-WEERAR (1929-kii–2014-kii)
SH.Axmed wuxuu ku dhashay degaanka Awaare ee itoobiya sanadkii 1929-kii.
Waxaanu ku barbaaray miyiga xilligaas oo ay nolosha soomaalidu miyiga u badnayd oo aanay jirin magaalooyinka waaweyn ee aynu maanta ku noolahay. Qaybtii hore ee noloshiisa wuxuu ku soo qaatay noloshii raacatada ahayd ee ragguna uu hawsha xoolaha u qaybsanaa haweenkuna hawsha guriga iyo caruurta ay u xil-saarnaayeen; waxaanu ka soo qaatay kaalin dahab ah oo uu kaga tilmaannaa dhalinyaradii ay isku filka ahaayeen. Waxaanu qoyskoodii u buuxiyey kaalintii haweenka iyo ragga labadaba ee reer-guuraagii qoysaska soomaalidu ay isu qaybin jireen. Allow u naxariiso anaguna ergaanu u nahay ee naga aqbal {Aammiin}.
SH.AXMED CALI-WEERAR IYO HOOYADII DIIDAN X.AADAN
Diidan X.Aadan waxay ahayd Sh.Axmed Cali-weerar hooyadii. Allow kuu naxariiso iyaduna way inaga hoosaysaa. Lagama sheekayn welina lama sheegin haweenay soomaaliyeed oo quruxdii Diidan X.Aadan oo kale leh. Diidan waxay ahayd haweenay magaceeda laysu tebiyo oo qurux marka la sheegaayo iyada lagu hal-qabsado. Wuxuu magaceedu gaadhay degaanno badan oo dhulka soomaalida ka mid ah. Intii ay madax bannaanayd rag badan ayaa u ku hamiyey inay guursadaan oo uu calafku siin waayey. Suugaantii loo tiriyey ee lagu aammaanayna tiro laguma soo koobi karo. Inkasta oo dadkii qaybay ay madheen haddana meerisyada bulshada dhexdeeda ku sii hadhay waxa ka mid ah:
Dumar waa ama daa
Ama Diidan ka guurso
Faras waa ama daa
Ama daabad ka fuul
Yuusuf Cawad-dhuulana waa kii lahaa:
Ma’Qamaasha iyo Diidan bay Qamarna noo raacday
Ma’haween midii qurux leh baan qaybi nagu seegin
Ma’qadiimigii baanu nahay qaadi jiray geela
Qadar dhacay ma Nuur laagadhaa qadanki hoomaayey
Ma’quraarad cadaraa furaash loogu qabaxsiiyey
Qorraxdiyo tiriigii miyuu qariyey nuurkeedu
Qadaar malab ah gabadh qurux leh iyo qado la’geedeeyey
Mar haaddaanu qiimiga adduun qayb walba u joognay
Qatinaye ninkii doonayow qaado dabadeeda
Dhammaantoodba illaahay haw naxariistee waxay Cali-weerar iyo Diidan isu dhaleen sideed iyo gabadh.
Sh.Axmedna wuxuu ku dhalasho xigay jaamac Cali-weerar oo yaraan ku dhintay Dhacsad Cali-weerarna wuxuu ahaa curadkoodii, isaguna wuu inaga hooseeyaa Allow u naxariiso anaguna ergaanu u nahay ee naga aqbal {Aammiin}.
Sh.Axmed wuxuu hooyadii u qaban jiray hawsha inantu ay hooyadeed u qabato iyo hawsha inanku uu hooyadii u qabto ladaba. Alle haw naxariistee wiil iyo gabadhba isaga ayaa Sh.Axmed hooyaddii u wada ahaa. Iga raali ahaada haddaan idinku dheereeyey.
Waa su’aale haddaba sidee buu hooyadii wiil iyo gabadhba ugu wada ahaa? Hawraar soomaaliyeed baa ahayd “Dhegta ayaa ka war dheer ishaaduse waa kula fil”.
Waasida la’yidhiye Diidan X.Aadan muddo badan ayaanay wiilal mooyaane gabadhba dhalin.. Dabadeedna Sh.Axmed wuxuu hooyadii u buuxiyey kaalintii inantu ay geli lahayd.
Wuxuu u lisi jiray Adhiga
Wuxuu u soo diiri jiray Maydhaxda
Wuxuu u soohi jiray Xadhkaha
Wuxuu u soo bixin jiray Dhigaha
Wuxuu u dhisi jiray Aqal-soomaaliga
Wuxuu u soo guri jiray Yacayga
Mararka qaarkoodna wuxuu la’samayn jiray Kebeda iyo Cawska.
Waxba yaanan hadalka idunku dheerayne wax kasta oo ay inantu hooyadeed u qaban lahaydba isaga ayaa u qabtay. Igama aha buunbuunin, maxaayeelay ma’nin dhintay baa buunbuunin u baahan, maxayse u tari” taana warcelinteeda idinka aan idiin dhaafo. Miyaan idinku dheerey iga raali ahaada.
Xididka dhigaha marka uu helo ee uu soo qodo inta aanu goyn ayuu u yeedhan jiray kolba dumarka u odhow ee xoolaha la’jooga ama hawl kale ku foogan. Kolkaasuu ku odhan jiray xididkan ii qiyaasa inta dhigta noqonaysa . Dabadeedna kolka ay u qiyaasaan ayuu la soo bixi jiray dhigta. Haddii uu markaa dhawr dhigood la’soo baxo waxa dhaqan u hayd inuu wax ka siiyo mid ama laba waxay doonaan ha’noqdaane. Allow u naxariiso annaguna ergaanu u nahay ee naga aqbal{Aammiin}.
Tanina waa arrin kale oo ka sii daran. Maydhaxda marka uu soo diirtana hablaha beesha ee ay isku degaanka yihiin ayuu u keeni jiray oo sidii dhaqanka u ahayd inta uu heshiis lagalo ayuu odhan jiray “Walaalayaal hablahow maydhaxdan inoo calaaliya oo duf iyo badhoof xadhkaha iyo kebdaha aynu ka samaysano inooga dhiga damabadeedna inoo qaybiya oo badhna qaata badhna isiiya. Dabadeedna qaybtiisa ayuu in ka mid ah xadhkaha ka soohi jiray inta kelana kebeda iyo Cawska ayuu kula samayn jiray hooyadii iyo dumarada kale ee caawinaaya. Allow u naxariiso annaguna ergaanu u nahay ee naga aqbal {Aammiin}.
Miyaan idinku dheereeyey iga raali ahaada.
Intaa dabadeed hooyadii Diidan X.Aadan sida dhibicda roobka oo kale ayey Sh.Axmed ducada kaga dhigtay, kamay baaqanine ifka ayuu ku helay, dad iyo duunyo mar keliya ayuun baa illaahay u maansheeyey. Bad iyo berriba
La soco……..
